HISTORIE Markante personen

Na een lange tijd eigendom van de stad Gouda te zijn geweest, kwam in 1848 de Ambachtsheerlijkheid Nieuwerkerk aan den IJssel in handen van een particulier. Jan Anthonie Smits was de enige en laatste ambachtsheer die trots gebruik kon maken van de titel Heer van Nieuwerkerk. Eerder was de heerlijkheid altijd een combi Capelle en Nieuwerkerk geweest, waar in het begin ook Moordrecht onder viel. Met zijn overlijden verdween de ambachtsheerlijkheid, want Smits van Nieuwerkerk bepaalde testamentair dat de ambachtsheerlijkheidsrechten na zijn overlijden moesten worden vernietigd en zo geschiedde na zijn overlijden in 1893.

De doortastende Wilhelmina van Pruisen, vrouw van stadhouder Willem V van Oranje-Nassau werd in 1787 door de patriotten halverwege Schoonhoven en Haastrecht bij Bonrepas aan de Vlist aangehouden en naar naar Hekendorp geleid. In het buurtschap Goejanverwellesluis werd ze ingerekend door het Goudse Vrijcorps onder leiding van Gouwenaar Cornelis de Lange van Wijngaarden. Beleefd maar dwingend sloot hij haar op in een boerderij naast de sluis. Wat was er aan de hand?

In het Haastrechtse Museum Paulina Bisdom van Vliet vindt u de inrichting met inboedel van de laatste eigenaresse zoals die was bij haar overlijden in 1923. De rijke dame, die kinderloos stierf, liet haar hele fortuin aan een stichting na, met als beding dat alles moest blijven zoals het was. Hoe kwam zij aan haar fortuin en wat voor rol speelde de familie Bisdom, later Bisdom van Vliet, in de geschiedenis.

In Gouda staan een aantal eeuwenoude, markante gebouwen, waarvan het stadhuis en de Sint-Janskerk misschien de meeste aandacht krijgen. De Waag of Kaaswaag, die recht achter het stadhuis staat, wordt vaak als derde genoemd. Hij is aan het eind van de Gouden Eeuw gebouwd en is dus de jongste van de drie. De stad gaf bouwmeester Pieter Post de opdracht de Waag te bouwen, toen zij in 1667 voor 15 jaar het waagrecht van de Hollandse Rekenkamer mocht pachten.

In de Gouden Eeuw was de handelsvloot wereldwijd verantwoordelijk voor de rijkdom van de Lage Landen. Maar dat had zijn keerzijde, want er waren letterlijk kapers op de kust. De oorlogsschepen werden ook ingezet bij conflicten tussen de naties. We kennen allemaal de zeehelden Tromp en De Ruyter. Roemer Vlacq kreeg deze heldenstatus niet, net als de Goudse admiraal Jan den Haen. Hij stierf in 1703 aan zijn verwondingen in een ongelijke strijd tegen de Fransen.

Maurits Lodewijk I was de zoon van de nooit getrouwde Prins Maurits van Oranje die de heerlijkheden de Lek en Beverweerd van zijn vader erfde, zodat hij zich ondermeer Heer van Lalecq kon noemen. We weten dat Maurits Lodewijk I en zijn jongere broer Hendrik voor hun neef stadhouder Willem III op veldtocht gingen. Hendrik van Nassau, heer van Ouderkerk, sneuvelde al jong en kreeg een prominente plek in het praalgraf van de Ouderkerkse dorpskerk

De Goudse admiraal Jan den Haen kreeg niet zo’n heldenstatus als de zeehelden Tromp of De Ruyter en ging ondanks zijn rang roemloos ten onder tijdens een ongelukkige zeeslag in Italië. Toch maakte Jan heel veel mee in de 27 jaren die hij bij de marine van de Republiek der Zeven Provinciën diende.  Jan en zijn gelijknamige zoon investeerden hun verdiensten in steenplaats de Doornboom in Ouderkerk aan de IJssel.

De naam van het Houtmanplantsoen met een monument in Gouda hebben we te danken aan de inspanningen van de gebroeders Cornelis en Frederik de Houtman. In de Gouden Eeuw waren ze actief in de handel op de Oost. Hun avonturen laten zich lezen als een roman die zich afspeelt in de tijd van ontdekkingsreizen en de specerijenhandel en dat ging niet zonder tegenslagen. De helden van toen, zijn de bruten van nu, want de mannen die hun leven in de waagschaal zetten voor de rijkdom van de Lage Landen en zichzelf natuurlijk, gingen over lijken.

Een groot deel van de Krimpenerwaard behoorde in de Gouden Eeuw toe aan de Van Nassaus. Toen prins René van Chalon van Orange, geboren als Reinhart van Nassau Breda, overleed, zorgde keizer Karel V ervoor dat René’s neefje, Willem van Nassau Dillenburg, zijn bezittingen kreeg. Ook de heerlijkheid De Lek viel hem ten deel, een groot deel van de Krimpenerwaard, met Ouderkerk als belangrijkste plaats.