De oude sluisdeuren van de Goudse Waaiersluis zijn onlangs vervangen voor nieuwe. De oude exemplaren zijn eruit gehaald en naar het Waterliniemuseum Fort bij Vechten in Bunnik gebracht, waar ze nu permanent worden tentoongesteld.

Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR), eigenaar van de bijzondere Zuid-Hollandse sluis in de Hollandsche IJssel, niet ver van de Haastrechtse brug, is blij met alle aandacht voor het waterbeheer. Hoe meer bezoekers leren over het belang van watermanagement, hoe beter dat is.

De Waaiersluis is een bijzonder type sluis. Het maakt bij alle waterstanden de doorvaart tussen het getijde- en het gekanaliseerde deel van de Hollandsche IJssel mogelijk. Het kan tegen de stroom in sluiten en dat is van belang omdat het als uitwaterings-, indundatie- en schutsluis dient.  De bedenker voor deze oplossing die in 1808 werd gebouwd, is Jan Jansz Blanken 1755-1838), geboren in Bergambacht, die net als zijn vader en broer werkte in dienst van Waterstaat. Hij was in 1815 de grondlegger van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en stierf als steenfabrikant in Vianen.

Blankens werk zorgde ervoor dat de IJssel van Gouda tot de Doorslag bij IJsselstein werd gekanaliseerd en een jaagpad kreeg, zodat het vervoer over water tussen Gouda en Utrecht en Vreeswijk  met trekschuiten mogelijk werd. Hij maakte de periode van de laatste stadhouder, de Franse tijd en de eerste koningen mee en  realiseerde in dienst van deze verschillende overheden meerdere grote waterwerken. De kanalisering kon pas beginnen toen Koning Willem I de rivier onder Rijkswaterstaat plaatste. Daarvoor was het tot het hart van de stroom eigendom van weerbarstige  landeigenaren.

Het plan, getekend door Jans broer Arie Jansz. Blanken, om ook het stuk rivier tussen Gouda en de Nieuwe Maas te kanaliseren, waarvoor een dam met sluizencomplex moest komen ter hoogte van de huidige Hollandsche IJsselkering tussen Capelle en Krimpen, haalde het niet. Ondermeer door de lobby van de dominante steenbaronnen die het niet wilden omdat ze de slibaanvoer van de Rijn via de Lek en Nieuwe Maas, de klei voor de fabricage van ijsselsteen, verloren zagen gaan. De komst van treinverkeer en scheepsmotoren maakte een jaagpad al snel ook niet meer nodig.

Fort bij Vechten in Bunnik is overigens door versoepeling van de coronamaatregelen weer geopend voor publiek.

Foto HDSR

Landschap Erfgoed Utrecht gaat van zaterdagmiddag- en avond 20 juni met vrijwilligers kleine landschapselementen inventariseren in het buitengebied. Denk daarbij aan knotbomen, houtwallen en houtsingels. Ze zoekt daar vrijwilligers voor die hun eigen omgeving willen herontdekken. De gegevens, die je via een tablet invoert, gebruikt Landschap Erfgoed Utrecht om de toestand van het buitengebied in de provincie Utrecht te bepalen. Daardoor kan er beter voor het landschap worden gezorgd.

Je hoeft als vrijwilliger geen ervaring te hebben. Op donderdagavond 18 juni organiseert Landschap Erfgoed Utrecht een online introductieavond voor mensen uit ondermeer Oudewater, Montfoort of IJsselstein, waar je alle benodigde informatie krijgt. Je kunt vrijblijvend deelnemen aan de avond als je je  aameld voor 11 juni via vrijwilligerswerk@landschaperfgoedutrecht.nl. 

Streekarchief Midden-Holland kan de ruim 10.000 scans die in de beeldbank staan, weer online zetten. De beeldbank werd twee jaar geleden uit voorzorg op zwart gezet door een uitspraak van de kantonrechter. Een uitgever won toen namelijk een rechtzaak tegen Erfgoed Leiden over foto’s waar geen auteurssrechten over waren betaald. Deze uitspraak  betekende de erkenning forse claims en dat anonieme foto's en prentbriefkaarten ouder dan 70 jaar niet meer zomaar publiekelijk mochten worden getoond. Bezoekers moesten naar de studiezaal van het Streekarchief om foto's ter plekke te gaan zoeken. 

In hoger beroep werd het vonnis van de kantonrechter vernietigd. Anoniem gepubliceerde foto's en ansichtkaarten ouder dan 70 jaar mogen nu wel weer getoond worden. Het schadebedrag is bovendien tot een redelijk bedrag teruggebracht, mocht een beschermde afbeelding per ongeluk toch online komen. Deze uitspraak betekent veel voor alle erfgoedinstellingen, omdat ze nu weer substantiële hoeveelheden bestanden uit de  gedigitaliseerde collectie kunnen laten zien. 

De afgelopen twee jaar heeft het Streekarchief gebruikt om extra onderzoek te doen naar rechthebbenden, zodat er in de loop van het jaar via de website nog meer beschikbaar komt.

Het Streekarchief verwacht dat er ook snel een Europese aanpassing komt op de auteurswetgeving, zodat erfgoedinstellingen cultureel erfgoed in de vorm van foto’s eenvoudiger kunnen publiceren.

Een van de ansichtkaarten  die op de beeldbank te zien is: gemaakt rond 1900 bij steenplaats ‘t Zandrak in Krimpen aan den IJssel.

In het AD staat geschreven dat het evenementenbedrijf Grand Canyon een doorstart gaat maken onder de naam Grand Canyon Events. Het bedrijf moest aan het begin van de Coronacrisis de conclusie trekken dat het te weinig vlees op de botten had om de vaste lasten door te kunnen betalen en trok eind april de stekker eruit. Nu maakt het een doorstart met minder personeelslasten, vooral om toeristen in het VVV-kantoor in De Waag ten dienste te kunnen zijn. Even geen grootschalige evenementen, maar eigenaar Remko van der Hammen sluit niets uit. Grand Canyon verzorgde de jaarlijkse ijsbaan rond het oude stadhuis op de Markt en het Gouda Beach festival.

Stichting Yselvaert heeft de elektrische rondvaartboten Vrouwe Bertha en Heer Gijsbrecht van stal gehaald om weer rondvaarten te gaan verzorgen in en rond IJsselstein. De 19 vrijwillige schippers/gidsen stonden al in april in de startblokken om  aan de slag te gaan, maar de coronacrisis zorgde ervoor dat ze nog even moesten wacht. Ze gaan nu weer varen met inachtneming van het protocol. De passagiers krijgen plastic handschoenen en bij het op- en afstappen moet worden opgelet. Het vaarseizoen duurt zeker tot 25 oktober. Er wordt gevaren op zaterdagen van 13.30, 14.30 en 15.30 uur en op zondagen van 13.30 en 14.30 uur. Opstappen kan bij Museum IJsselstein aan de Walkade 2. KAarten zijn 5 euro, kinderen tot 4 jaar mogen gratis mee. Meer informatie, ook voor een tochtje naar en van Marnemoende en Lopikerkapel, www.rondvaartenijsselstein.nl. 

Een nieuwe beheerscollectief gaat de zogenaamde NNN-gronden met ‘nieuwe natuur’ onder zijn hoede nemen. Dit collectief beheert 2250 hectare in de Krimpenerwaard die onderdeel vormen van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Het wordt nu beheerd door boeren, particulieren, pachters, grondeigenaren en het Zuid Hollands Landschap (ZHL). In het nieuwe collectief nemen ook vertegenwoordigers van belangenorganisaties zitting, zoals de Vogelwerkgroep Krimpenerwaard (NVWK), Natuurcoöperatie Krimpenerwaard en landbouworganisaties. 

Op deze wijze proberen de partijen gezamenlijk de natuurdoelen te halen. In de praktijk nemen de boeren het meeste werk voor hun rekening. 1100 hectare is van ZHL en 400 hectare van boeren of particulieren, de rest wordt erfpacht of eigendom van het collectief. Jaarlijks moet verantwoording worden afgelegd bij de provincie en over twaalf jaar moeten de natuurdoelen zijn behaald. Halverwege de periode wordt geëvalueerd of de gekozen aanpak werkt.

Voor boeren is het geen vetpot, zo staat vandaag in een artikel van Floris Bakker in Het Kontakt te lezen. Ze krijgen slechts kosten vergoed en zien natuurbeheer als onderdeel van de bedrijfsvoering. Verwacht daarom niet dat de Krimpenerwaard er plots anders uit gaat zien, zeker niet als de Oostvaardersplassen. Wel krijgen kruiden er meer kans en zullen er andere koeienrassen komen.

Coördinator voor Open Monumentendag, Jan Suyderhoud van de Historische Vereniging Ouderkerck op d’IJssel, heeft kenbaar gemaakt dat het varen met historische schepen tijdens Open Monumentendag op zaterdag 12 september vanwege covid-19-maatregelen in het water valt. Net als voorgaande jaren was het de bedoeling om met diverse historische schepen tussen de bezienswaardigheden in kernen aan de rivier veerverbindingen te maken.

Deze keer was de primeur dat ook Gouda verbonden zou worden met de veren, zodat het hele getijdedeel van de rivier van Veerstal Gouda tot Vuykspark Capelle over water kon worden bereikt. Andere halteplaatsen zouden komen bij Korenmolen de Schelvenaer in Krimpen, de haven van Ouderkerk, Korenmolen Windlust op Kortenoord in Nieuwerkerk en de recreantenhaven in Gouderak.

De activiteiten worden georganiseerd door het samenwerkingsverband van ondermeer historische verenigingen, musea en erfgoedbeheerders aan het getijdedeel van de Hollandsche IJssel. Suyderhoud meldt tevens dat ook de geplande openingstellingen in Ouderkerk aan den IJssel niet doorgaan.

Vorig jaar was er veel belangstelling voor de vaartochtjes. Foto Rob Stolk Concepts©

De meerderheid van de Krimpenerwaardse raad stemde in voor een motie dat het college ervoor moet zorgen dat er beter wordt gehandaafd tegen motoroverlast. Het college had eerder aangegeven dat de handhaving door andere prioriteiten niet mogelijk was, ondanks veel klachten van bewoners, die langs de populaire routes wonen voor motorrecreanten zoals de slingerwegen op de dijken langs de rivieren Hollandsche IJssel, Lek en de Vlist. Vanwege de coronamaatregelen werden de wegen voor dit verkeer afgesloten in de weekenden en tijdens feestdagen. Maar dat is geen optie als permanente oplossing. Burgemeester Roel Cazemier, die verantwoordelijk is voor de veiligheid, opperde de gemeenteraad om in het politiebeleidsplan het overlast van motoren te prioriteren, zodat er wel meer controles kunnen worden ingepland op geluidshinder en verkeerd weggedrag.

Goed nieuws voor de natuurliefhebbers en wandelaars. Struinen en Vorsen heeft in de Utrechtse Waarden – het gebied tussen Woerden, IJsselstein, Schoonhoven en Haastrecht – dertien nieuwe wandelroutes uitgezet die in lengte variëren van 7,6 tot 69 kilometer. Via de website StruinenenVorsen.nl  is de wandelkaart met 220 kilometer wandelpad al te downloaden. Binnenkort is hij ook in papieren vorm onder andere verkrijgbaar bij de toeristeninformatiepunten in de gemeenten die hieraan hebben meegewerkt: Oudewater, Montfoort, IJsselstein en Lopik. Ook de Provincie Utrecht droeg haar steentje bij aan de realisatie. Het advies blijft om te genieten, maar elkaar vooral de ruimte te geven.

Burgemeester Roel Cazemier van de gemeente Krimpenerwaard maakte tijdens de laatste gemeenteraadsvergadering bekend dat twintig horeca-ondernemers gebruik maken van de mogelijkheid om hun terras te vergroten. Daardoor kunnen ze met inachtneming van de anderhalvemetermaatregel toch hun capaciteit behouden. Het kan alleen als dat goed gaat met de buren. De uitbreiding is toegestaan tot 1 oktober.

Voorzitter Theo de Vlaming van de Nieuwerkerkse Stichting Steenovens Klein Hitland, een vrijwlligersorganisatie die zich inzet voor het behoud van het gelijknamige rijksmonument met vier veldsteenovens, toont nimmer gebrek aan inspiratie. De installatie die hij eerder in deze oven maakte van de gerooide populieren van de oude Hitlandselaan in Nieuwerkerk aan den IJssel moest het veld ruimen vanwege onderhoudwerkzaamheden. Hij heeft de populierenstammen een derde leven gegeven in deze installatie. Passanten kunnen vanaf de Groenendijk dit prachtige werk aanschouwen. Of dit wel of geen land art is, het sluit in ieder geval prachtig aan op de huidige expositie in de Beeldentuin op Leefgoed de Olifant. Zo wordt het Hitlandgebied steeds rijker.

De fotocompilatie is te zien op de Facebookpagina van Stichting Steenovens Klein Hitland

Door de lage neerslag in Nederland, Frankrijk en Duitsand komt er niet voldoende water de Maas en Rijn af om het zoute zeewater buiten onze rivierendelta te houden. De Nieuwe Maas verzilt daardoor en als het langer duurt, net als voorgaande jaren het geval was, ook het getijdedeel van de Hollandsche IJssel. In de Lek is er nog wel voldoende zoetwateraanvoer. Het zoetwaterniveau in de polders wordt normaliter met water uit de Nieuwe Maas en Hollandsche IJssel op peil gehouden.

Verzilting van het oppervlaktewater vormt niet alleen een gevaar voor de flora en fauna in de achterliggende polders, maar ook voor de land- en tuinbouwbedrijven die het oppervlaktewater gebruiken voor hun gewassen. Het grondwaterpeil moet bovendien op niveau blijven om het rotten van de koppen van funderingspalen te voorkomen, die onder grondwaterniveau moeten blijven. 

Alternatieve routes

Daarom wordt vanaf nu via alternatieve routes water ingelaten en laat gemaal Schilthuis op het Oostplein in Rotterdam geen water meer in. De Ringvaart die als boezem dient voor de Prins Alexanderpolder en Zuidplaspolder kan door vernuftige omleidingen van Lekwater nu nog worden gevoed uit de Hollandsche IJssel. Met water uit de Ringvaart kan het gemaal Leemhuis-Stout de Rotte op niveau houden en daarmee het gebied dat normaal via gemaal Schilthuis wordt bediend. Om te voorkomen dat de Hollandsche IJssel richting Gouda verzilt, loost gemaal Verdoold in Gouderak zoetwater op de Hollandsche IJssel uit de Krimpenerwaard. Die waard wordt op zijn beurt gevuld met zoet Lekwater dat wordt ingelaten bij Bergambacht.

Kleinschalige Wateraanvoervoorziening

Als de situatie verergert, wordt ook de Kleinschalige Wateraanvoervoorziening (KWA) ingezet. Water uit de Lek bij Vreeswijk en het IJ (IJsselmeer) kan via gemaal De Aanvoerder uit het Amsterdam-Rijnkanaal worden ingelaten. Via de Leidsche en Oude Rijn, de Enkele Wiericke, het gekanaliseerde deel van de Hollandsche IJssel en Gouwe kunnen de diepe polders van Schieland en de Rijnlanden op peil worden gehouden. Met noodpompen kan dit met 15 kubieke meter per seconde. Deze oplossing heeft in 2018 zijn nut voor het eerst bewezen. Dit veroorzaakt wel hinder voor de scheepvaart.

Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden is nu voor een natuurlijke doorstroming met net zoveel capaciteit bezig. Dit gebeurt door de kades bij Harmelen te verhogen, zodat de watergangen meer waterdruk leveren om de stroomsnelheid te verhogen. Daarvoor moeten ook bruggen worden verlengd bij Fort Wierickerschans en in Nieuwerbrug en komt er een nieuwe inlaat bij Haarrijn. Op die manier kan het zoetwater zonder vaarproblemen en zonder inzet van noodpompen worden gedistribueerd. Volgend jaar moeten de werkzaamheden klaar zijn.

Bronnen: hdsr.nl en www.hhsk.nl